Uzayda Bir Tokalaşmanın Tarihe Etkisi

Bir tokalaşmanın dünya üzerinde ne gibi değişiklikler yaratabileceğini hiç düşündünüz mü? 50 yıl önce, Soğuk Savaş’ın yarattığı gerginliğin ardından, yaşamımızda önemli bir dönüm noktası oluşmuştu.

Bu tarihi anın gerçekleşmesi için o dönemde Batı Almanya semalarında birbirine yaklaşmaya çalışan iki uzay aracının birleşmesi gerekti.

Tarih: 17 Temmuz 1975. Apollo uzay aracı ABD’den, Soyuz ise Sovyetler Birliği’nden yola çıkmıştı. Bu iki ülke, on yılı aşkın süredir süren bir uzay yarışı içindeydiler.

Tarihi buluşmadan iki gün önce, dünya üzerinde birbirlerinin zıttı olan taraflarda, Sovyetler Birliği iki kozmonotu uzaya gönderirken, kısa bir süre sonra ABD’li astronotlar da benzer bir görev gerçekleştirmişlerdi.

İki uzay kapsülünün kenetlenmesinin ardından, ABD ve Sovyet astronotları ilk kez fiziksel olarak bir araya geldi.

Bu zamanlaması mükemmel şekilde ayarlanmış etkinliğin en dikkat çekici nedeni, iki tarihsel rakip tarafından gerçekleştirilen ilk uluslararası mürettebatlı uzay uçuşuydu ve Apollo ile Soyuz arasında simgesel bir el sıkışma gerçekleşti.

Olaydan yalnızca birkaç dakika önce, ABD’deki Houston kontrol merkezi sakin bir şekilde talimatları vermişti: “Moskova kenetlenmeye hazır. Houston da aynı şekilde. Artık her şey sizlerin ellerinde, iyi eğlenceler!”

Milyonlarca insan, iki farklı uzay aracının Uzay’da buluşmasını büyük bir merakla izliyordu.

• Dünya dışı yaşamın keşfinin insanlık üzerindeki potansiyel etkileri neler olabilir?

Kapak açıldığında, Apollo’dan astronot Thomas Stafford ile Soyuz’dan kozmonot Alexei Leonov, el sıkışmak için yan yana geldiklerinde, Dünya’dan izleyenler bu anı hayretle karşıladı.

İşte o anda, iki tarihsel düşmanın, uzayın enginliğinde birbirlerine dostça yaklaşmaları, şakalaşmaları ve eğlenmeleri görülüyordu.

Üç yıl süren titiz hazırlık ve eğitimlerin sonunda gerçekleşen bu etkinlik, o dönemde sıklıkla karşılıklı saldırıların ve nükleer tehditlerin söz konusu olduğu iki süper güç arasındaki ilişkilerin değişimi için önemli bir simge haline gelmişti.

Tarihçiler, uzaydaki bu ortak görev kararının, Dünya üzerindeki sert politik durumlardan kaynaklandığını ifade ediyorlar.

Ayrıca, ABD ve Sovyetler Birliği, uzun zamandır süren vekalet savaşları sonucunda yıpranmış durumdaydılar. Özellikle ABD’nin Vietnam Savaşı süresince yaşadığı kayıplar, gerginlikleri artırmıştı.

Sovyetler Birliği de aynı zamanda birçok cephede çeşitli siyasi ve ekonomik baskılarla mücadele ediyordu.

1972 yılında, dönemin ABD Başkanı Richard Nixon ile Sovyet lideri Aleksey Kosigin, iki ülke ilişkilerini geliştirmeyi hedefleyen bir dizi önemli anlaşma imzalamışlardı.

Uzay, bu yumuşak güç uygulamalarının ve gerilimi azaltma çabalarının tarafsız bir alanı olarak görülüyordu.

Peki, bu tarihi buluşmanın etkisi gerçekten uzun vadeli oldu mu?

• Uzayda mahsur kalan astronotların durumu nedir?

50 yıl önceki görevi gerçekleştiren Apollo astronotlarından Vince Brand, “Soğuk Savaş döneminde Doğu ile Batı arasındaki kapıda bir açılım yaratacak durumdaydık” açıklamasında bulundu.

2024’te yaşamını yitiren ve bu görevde Apollo komutanı olarak yer alan Tom Stafford, o anın güçlerini, uzun vadeli bir değişim sağlama kabiliyetinden çok, o andaki simgeselliğinde görmekteydi.

2015 yılında, “Nereye ya da ne kadar uzağa gideceğimizi düşünmüyordum,” demişti.

“Farklı dillerde, farklı ölçü birimlerinde ve kesinlikle çok farklı siyasi sistemlere sahip iki ülkenin ortak bir hedef için birlikte çalışabildiğini dünyaya gösterebilirdik.”

• Ay’da atılan ilk adım hangi ülkenin başarısıdır?

İki ülkenin liderleri, bu simgeselliği değerlendirmekte gecikmediler ve kamuoyuna destek mesajları göndermeye başladılar.

Sovyet lideri Leonid Brejnev, uzaydaki buluşmayı “yeni fırsatların” başlangıcı olarak tanımladı. Bu gelişmeyi, “barışın yararları doğrultusunda” gelecekteki bilimsel işbirliğinin temeli olarak değerlendirdi.

ABD Başkanı Gerald Ford da, bu tür bir işbirliğin iki eski rakibin gelecekteki ilişkilerini nasıl etkileyebileceğinin altını çizerek, “Bu kapıyı açmak uzun yıllarımızı aldı,” dedi.

“Bu ilk ortak çabanın, uzay görevlerinin sıradan hale gelmesi için gerekli adımları atmasına sebep olacağından eminim,” demişti.

Geride bıraktığımız yıllarda bu bakış açısı, belki de fazlasıyla iyimserdi.

Her ne kadar siyasi ve teknik bir başarı olarak değerlendirilse de, 1970’lerin sonlarına doğru gerginliklerin yeniden alevlenmesiyle Soğuk Savaş’ın çatlakları tekrar gün yüzüne çıktı.

Uzmanlar, bu durumun büyük ölçüde Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgal etmesi ve Sovyet cumhuriyetlerindeki siyasi iklimin kötüleşmesiyle tetiklendiğini ifade ederken, ABD yönetimi de ilk dönemlerinde Moskova ile yakınlaşma konusunda isteksizdi.

Bu gelişmeler, Washington ve Moskova arasında uzay alanında yeniden işbirliğinin mümkün olduğunu gördüğümüz günlere kadar sürdü.

Ancak 1975’teki uzayda gerçekleşen bu tokalaşma, uluslararası keşif için yeni kapıları açan bir dönüm noktası olmuştu.

Bu metin, BBC Witness History programının bir bölümünden derlenmiştir.

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlanmış ve kontrol edilmiştir. Çevirisi için bir pilot proje kapsamında yapay zekadan da yararlanılmıştır.